Naar aanleiding van de kaars van Derksen stond er in de Stentor van 4 mei een interview met Bennie Jolink, de zanger van Normaal. Uit dat interview: ‘Menig man vraagt zich sinds de affaire rond The Voice af of hij ook beticht kan worden van grensoverschrijdend gedrag.’ Inderdaad, dat herken ik. 

Maar als ik er over nadenk, dan heb ik vooral moeite met het begrip ‘grensoverschrijdend’. Grensoverschrijdend wordt nu zonder meer gebruikt voor iets dat zeer afkeurenswaardig is. Ik vraag me af of dat label wel bruikbaar is als criterium voor laakbaar gedrag. Is grensoverschrijdend in sommige gevallen ook niet gewenst? Een voorbeeld. 

Mijn eerste erotische ervaring was op mijn vijftiende en een meisje, dat ik leuk vond, opeens haar hand op mijn kruis legde. Ik schrok daarvan en het was voor mij zeker grensoverschrijdend. Maar ik vond het ook heel leuk. Van schrik maakte ik een afwerend gebaar en ze stopte. Ik gaf een grens aan en ze respecteerde dat. Dat maakte het voor mij tot een ervaring waar ik met plezier aan terugdenk . 

Grensoverschrijdingen zijn schering en inslag, zeker als het gaat om eerste erotische verkenningen. Als je het initiatief neemt tot een kus, of je legt je hand op een erogene plek, of je maakt een flirtende opmerking, dan ga je over een grens. Die grensoverschrijding kan gewaardeerd worden of niet. Dat kun je aangeven, verbaal of non-verbaal. De uitwisseling over grenzen en grensoverschrijdingen, daarover gaat een groot deel van menselijk contact en intimiteit. Voor die uitwisseling is openheid en gevoeligheid nodig. Die gevoeligheid oefen je door ervaringen op te doen met grenzen en daarover te communiceren. 

Grenzen zijn immers heel persoonlijk. In veel gevallen weet je pas dat iemand een grens heeft als hij of zij dat aangeeft. De één geeft een grens aan, de ander respecteert dat, tenminste in een gelijkwaardige situatie. De basis voor die interactie is gelijkwaardigheid en respect. Als grenzen niet gerespecteerd worden maar juist genegeerd, dan gaat het mis. Als het meisje was door gegaan ondanks mijn afwerende gebaar, dan had ik dat respectloos en vervelend gevonden. Dat voelt al snel als een vorm van geweld. 

Een vergelijkbare situatie ontstaat als iemand geen of moeilijk grenzen aan kan geven. Dat kan zijn omdat iemand niet bij kennis is, zoals in het geval Derksen. Of er is sprake is van een afhankelijke en/of machtsrelatie, zoals bij Overmars. In beide gevallen was het voor de betreffende vrouwen lastig of zelfs onmogelijk om hun grenzen aan te geven. Dat betekent dat er geen gelijkwaardigheid is, en daarmee ook geen respect. In feite is er dan ook sprake van geweld. Het streven zou moeten zijn om verantwoordelijkheid en gelijkwaardigheid als criteria te gebruiken om het gedrag te beoordelen. 

Grensoverschrijdend gedrag uitroeien zou dus niet het doel moeten zijn. Een beter doel is het bestrijden van grenzenblindheid: mensen die over grenzen gaan die duidelijk worden aangegeven. Gelukkig zijn er mannen en vrouwen die soms grenzen overschrijden. Een wereld zonder grensoverschrijdend gedrag lijkt mij namelijk een saaie boel.

Afbeelding: Peter Paul Rubens, Adam en Eva. Door het overschrijden van de goddelijke grens ontstond er bij de mens bewustzijn over goed en kwaad.